در حال حاضر با دامنه وسیعی از تهدیدهای مختلف مواجهیم. در چند سال اخیر چندین بحران اقتصادی را شاهد بوده‌ایم و بدهی‌های خصوصی و عمومی زیادی در کشورهای مختلف تلنبار شده است.
آینده نگر/ منبع: بیزینس اینسایدر
نوریل روبینی اقتصاددان و استاد دانشگاه نیویورک که به خاطر پیش‌بینی رکود اقتصادی سال ۲۰۰۸ شهرت دارد، در این گفت‌وگو به چالش‌های پساکرونایی جهان از جمله شقه‌های موقتی و دائمی این بحران اشاره می‌کند.
مسئله شماره یک جهان حالا بحران کرونا است و اگر بخواهیم راجع به روندهای آینده دنیا اظهارنظر کنیم، چاره‌ای جز پرداختن به آن نداریم. به نظر شما باید پاندمی کرونا را یک تصادف دردناک قلمداد کنیم یا تحولی دائمی و بزرگ که باید با آن زندگی کرد و کنار آمد؟
نیمی از این قضیه دائمی و نیم دیگرش موقتی است. می‌گویم موقتی، چون اگر همین الان راهی برای کنترلش پیدا شود یا واکسنش به بازار بیاید، قادر خواهیم بود آهسته آهسته به زندگی عادی برگردیم؛ هرچند که این چیزی از درد اقتصادی قضیه کم نمی‌کند. بنابراین می‌توان استدلال کرد که این نوعی شوک موقتی است. اما از طرف دیگر، پاندمی کرونا تاثیری پایدار روی اقتصاد جهانی گذاشته. آدم‌های زیادی در سطح جهان بیکار شده‌اند و بیکار خواهند ماند. بسیاری از مردمان در کشورهای کم‌درآمد دوباره فقیر خواهند شد و تغییرات زیادی در نحوه زندگی و کار ما پدید آمده است. در عین حال، افزایش شدید بدهی‌های عمومی را شاهد هستیم که از افزایش کسری بودجه‌ها نشات گرفته. اما آیا اصلاً در آینده راهی برای بازپرداخت این بدهی‌ها وجود دارد؟ در باب کاهش رشد اقتصادی در اکثر کشورهای دنیا هم که حرف زیاد زده شده. مجموعه این شرایط باعث رقابت و خصومت بیشتر در سطح جهانی- مثلاً بین چین و آمریکا- خواهد شد و همچنین جنگ سرد جهانی در حوزه‌های تجارت، فن‌آوری اطلاعات و ژئوپلیتیک را تقویت خواهد کرد. خیلی‌ها تصمیم خواهند گرفت که به دنیای جهانی‌شده پشت کنند و به جایش سیاست‌های پروتکشنیستی و حمایت از داخل را در پیش خواهند گرفت تا کارخانه‌ها و کارگرها را بیکار نکنند. در همین جهان، زنجیره‌های تأمین به شدت شقه‌شقه خواهند شد. از همه بدتر اینکه پاندمی‌ها می‌توانند دوباره و دوباره اتفاق بیفتند. تصورش را بکنید، در همین سی سال گذشته ما شاهد شیوع اچ آی وی، سارس، سرخک، زیکا، ابولا و چندین پاندمی دیگر بوده‌ایم. در عین حال، شواهد علمی حاکی از آن هستند که رخداد چنین پاندمی‌های همه‌گیری بر اثر تشدید تغییرات آب و هوایی جهانی و نابودی اکوسیستم‌های حیوانی سریع‌تر هم شده است. اصلاً فرض کنید بعد از کووید ۱۹، جهان دچار پاندمی کووید ۲۱ شود. آن وقت باید چه کار کنیم؟ حتی اگر از یک پاندمی جان سالم بدر ببریم باز هم معلوم نیست که پاندمی بعدی به ما رحم می‌کند یا نه. این‌ها هم بخش دائمی قضیه را تشکیل می‌دهند. اصلاً بگذارید ببینیم اگر واکسن مطمئن و موثری به بازار آمد و امکانش بود که در دسترس میلیاردها انسان روی زمین قرار بگیرد، آن وقت می‌توانیم نظرات دقیق‌تری بدهیم.
آیا بحران کرونا ارزش‌هایی را که در جهان و نظام اقتصادی‌اش پذیرفته شده بودند از میان برده است؟
در حال حاضر با دامنه وسیعی از تهدیدهای مختلف مواجهیم. در چند سال اخیر چندین بحران اقتصادی را شاهد بوده‌ایم و بدهی‌های خصوصی و عمومی زیادی در کشورهای مختلف تلنبار شده است. رشد اقتصادی ناشی از جهانی‌شدن، مهاجرت و پیشرفت تکنولوژی به جای آن که مشکلات ما را حل کند، گستره وسیعی از نابرابری‌های درآمدی و ثروتی و به تبع آن، نارضایتی‌های اجتماعی را به وجود آورده است. حالا با احزاب سیاسی از افراطی‌ترین سویه‌های عرصه سیاست مواجهیم که هدف‌شان همان جهانی‌زدایی است. از نظر من، بحران‌های امروزی دنیا آن قدر پیچیده‌اند که اقتصاد بازار کاملاً به چالش کشیده شده است و حالا صرفاً با عقب‌مانده‌ها و جلورفته‌ها مواجهیم، با برنده‌ها و بازنده‌ها. در چنین شرایطی، رشد جامع اقتصادی اهمیت خاصی ندارد چون چالش‌های پیش روی ما آن قدر مشغول‌مان خواهد کرد که صرفاً به ایجاد و حفظ ثبات در نظام اقتصادی، سیاسی و اجتماعی خود راضی خواهیم شد.
خطر انفجارهای اجتماعی یا انقلاب‌های جهانی در چنین شرایطی چقدر بالا می‌رود؟ آیا ممکن است شاهد نهضتی شبیه اشغال وال استریت باشیم که بعد از بحران مالی سال ۲۰۰۸ رخ داد؟
در جهان امروزی، جوانان هستند که بیش از بقیه با مسئله بی‌ثباتی مالی و خطر از دست‌دادن شغل‌هایشان مواجه‌اند. بسیاری از آنها پاره‌وقت یا فری‌لنس (آزاد) کار می‌کنند. در جهانی که نارضایتی این قشر از جوامع در حال افزایش است، همه اقتصادهای دنیا- از پیشرفته تا بازارهای نوظهور- باید به مسئله تبعیض‌های درآمدی و ثروتی توجه ویژه نشان بدهند. اگر شکاف بین داراها و ندارها با همین سرعت بخواهد ادامه پیدا کند، انفجار جوامع قطعی است؛ آن هم نه‌فقط در آمریکا و در چارچوب تظاهرات‌هایی شبیه آنچه که بعد از قتل جورج فلوید شاهدش بودیم. بلکه همه دنیا با همین مشکل مواجه خواهد بود.